Nowy budżet UE 2028-2034: rekordowe fundusze dla Polski, nowa era szans dla firm i samorządów

W świecie wstrząsanym przez kolejne kryzysy – od pandemii i zerwanych łańcuchów dostaw, przez wojnę u naszych granic, po globalny wyścig technologiczny – Unia Europejska przygotowuje strategiczną odpowiedź. Przedstawiony przez Komisję Europejską projekt budżetu na lata 2028-2034, opiewający na astronomiczną kwotę blisko  2 bilionów euro, to znacznie więcej niż plan finansowy. To manifest ambicji i plan przetrwania, mający na celu wzmocnienie suwerenności, konkurencyjności i odporności kontynentu. W centrum tej historycznej transformacji znajduje się Polska, która według wszystkich oficjalnych danych i zapowiedzi, ma ponownie zostać największym beneficjentem unijnych środków.

Dotychczasowe, sztywne i powolne mechanizmy finansowe okazały się niewystarczające w obliczu szybko następujących po sobie wstrząsów. Dlatego nowa perspektywa to rewolucja w myśleniu: Bruksela stawia na elastyczność, radykalne uproszczenie procedur oraz potężne, strategiczne inwestycje w obszary, które zadecydują o przyszłości Europy. Dla polskich przedsiębiorców, ale także dla miast, gmin, powiatów i województw, to sygnał, że nadchodzi dekada wyjątkowych możliwości. Jako eksperci MJC przygotowaliśmy pogłębioną analizę, która pomoże Państwu zrozumieć ten nowy krajobraz i przygotować się na nadchodzące zmiany.

Polska liderem – konkretne liczby i nowa filozofia wsparcia

Oficjalne dokumenty Komisji Europejskiej potwierdzają wyjątkową pozycję naszego kraju. Proponowana alokacja dla Polski w ramach tzw. Planów Partnerstwa to aż  123,3 miliarda euro. Kwota ta dzieli się na trzy główne strumienie:

• 112,6 mld euro w ramach Alokacji Ogólnej (obejmującej politykę spójności i rolnictwo),
• 8,8 mld euro na Społeczny Fundusz Klimatyczny (mający łagodzić społeczne koszty transformacji energetycznej) oraz
• 1,9 mld euro na cele związane z migracją i bezpieczeństwem wewnętrznym. Tak duża alokacja dla Polski wynika między innymi ze zmodyfikowanej formuły, która premiuje regiony graniczące z Rosją i Białorusią oraz regiony słabiej rozwinięte, co jest bezpośrednią odpowiedzią na nowe wyzwania geopolityczne i kontynuacją polityki spójności.

Jednak ważniejsza od samych liczb jest fundamentalna zmiana w sposobie dystrybucji tych środków. Erę setek rozproszonych programów operacyjnych zastąpią  Krajowe i Regionalne Plany Partnerstwa (NRPP) – po jednym, zintegrowanym dokumencie dla każdego państwa członkowskiego. To prawdziwa rewolucja administracyjna, która zredukuje liczbę dokumentów programowych w całej UE z blisko 540 do zaledwie 27. Celem jest stworzenie spójnej strategii, w której inwestycje w infrastrukturę, rozwój rolnictwa, cyfryzację i politykę społeczną będą się wzajemnie uzupełniać, a nie konkurować.

Kluczowe staje się też “zasada partnerstwa”, która stawia samorządy w centrum procesu decyzyjnego. Plany te mają być tworzone w ścisłej współpracy nie tylko na linii Bruksela-Warszawa, ale z aktywnym udziałem samorządów regionalnych, lokalnych społeczności, partnerów społecznych i przedstawicieli biznesu. Regionalne i lokalne władze będą odgrywać kluczową rolę w projektowaniu i wdrażaniu wspieranych działań przez cały okres programowania. Zmienia się również model finansowania. Przechodzimy z systemu refundacji poniesionych wydatków na system oparty na wynikach. Wypłata kolejnych transz finansowania będzie uzależniona od osiągnięcia konkretnych, z góry uzgodnionych kamieni milowych i celów. To potężna motywacja do sprawnej realizacji projektów i wymusi na beneficjentach, w tym na JST, jeszcze większą dyscyplinę w planowaniu i zarządzaniu.

Gdzie szukać szans? Strategiczne kierunki finansowania

Nowy budżet to świadomy zwrot w kierunku budowy europejskiej suwerenności technologicznej i przemysłowej. Zarówno firmy, jak i jednostki samorządu terytorialnego znajdą w nim ogromne możliwości, jeśli tylko odpowiednio wcześnie rozpoczną strategiczne planowanie.

Nowe horyzonty dla biznesu

Centralnym punktem nowej wizji jest Europejski Fundusz na rzecz Konkurencyjności, dysponujący na poziomie całej Unii budżetem 409 miliardów euro. To gigantyczne narzędzie ma stymulować przełomowe inwestycje i budować europejską przewagę w czterech kluczowych obszarach.

• Pierwszym jest czysta transformacja i dekarbonizacja. Mowa o finansowaniu całych ekosystemów przemysłowych: od zabezpieczenia łańcuchów dostaw krytycznych surowców do produkcji baterii, przez rozwój technologii wodorowych, po dekarbonizację ciężkiego przemysłu. To szansa dla firm produkcyjnych, energetycznych i technologicznych na transformację i zdobycie globalnej konkurencyjności.
• Drugi filar to transformacja cyfrowa. Fundusze popłyną do projektów związanych z wdrażaniem sztucznej inteligencji, rozwojem europejskiej chmury obliczeniowej oraz, co niezwykle istotne, budową zaawansowanej infrastruktury cyberbezpieczeństwa.
• Trzeci obszar to zdrowie, biotechnologia i biogospodarka. Unia chce uniezależnić się od zewnętrznych dostawców leków i technologii medycznych, co oznacza ogromne inwestycje w badania i rozwój w farmacji, innowacyjny sprzęt medyczny i rozwiązania z zakresu e-zdrowia.
• Czwarty priorytet to rewolucja: obronność i przestrzeń kosmiczna. Budżet na wsparcie europejskiego przemysłu obronnego wzrasta aż pięciokrotnie, do kwoty 131 mld euro. Równolegle, dziesięciokrotnie wzrosną środki w ramach instrumentu “Łącząc Europę” (CEF) na mobilność wojskową, czyli modernizację infrastruktury podwójnego zastosowania.

Te strategiczne kierunki będą wspierane przez wzmocniony program badawczy Horyzont Europa (z budżetem 175 mld euro), który ma finansować najbardziej przełomowe badania i tworzyć “płynną ścieżkę inwestycyjną od badań do wdrożenia”.

Historyczna szansa dla samorządów

Nowa perspektywa finansowa to także złota era dla ambitnych jednostek samorządu terytorialnego. Zintegrowane Plany Partnerstwa pozwolą na kompleksowe projektowanie rozwoju miast i regionów, łącząc inwestycje “twarde” z “miękkimi”.

• Infrastruktura na miarę XXI wieku: Oczywiście kontynuowane będzie wsparcie dla klasycznych inwestycji w ramach Polityki Spójności, takich jak drogi czy gospodarka wodno-ściekowa. Jednak główny nacisk zostanie położony na infrastrukturę wspierającą zieloną i cyfrową transformację. Mowa tu o rozwoju sieci energetycznych przystosowanych do OZE, budowie inteligentnych systemów transportowych, rozbudowie publicznego transportu niskoemisyjnego oraz tworzeniu błękitno-zielonej infrastruktury w miastach.
• Rozwój społeczny i jakość życia: Nowy budżet kładzie ogromny nacisk na inwestycje w ludzi. Obowiązkowy próg 14% wydatków na cele społeczne w Planach Partnerstwa oznacza potężny strumień pieniędzy na modernizację szkół i szpitali, programy aktywizacji zawodowej, rozwój usług opiekuńczych dla seniorów i dzieci, walkę z wykluczeniem oraz wsparcie mieszkalnictwa socjalnego.
• Lokalne przywództwo w transformacji klimatycznej: Samorządy będą kluczowymi aktorami w wydatkowaniu 8,8 mld euro ze Społecznego Funduszu Klimatycznego. To one będą wdrażać programy wsparcia dla mieszkańców w wymianie źródeł ciepła, termomodernizacji budynków czy zakupie pojazdów elektrycznych. Fundusze te pozwolą na realną walkę ze smogiem i ubóstwem energetycznym.
• Wzmocniona odporność na kryzysy: W ramach nowego Instrumentu Unijnego (EU Facility) potrojone zostaną środki m.in. z Funduszu Solidarności UE. Dla JST oznacza to znacznie szybsze i większe wsparcie finansowe w przypadku klęsk żywiołowych, takich jak powodzie czy nawałnice.

Co się zmienia? Nowe, prostsze zasady  dla wszystkich

Jedną z najbardziej obiecujących zapowiedzi jest radykalne uproszczenie dostępu do unijnych funduszy, co dotyczy zarówno firm, jak i samorządów. Komisja Europejska planuje zredukować liczbę programów finansowych z obecnych ponad 50 do zaledwie 16 i stworzyć jeden, zintegrowany portal dla wnioskodawców. Ma to zlikwidować sytuację, w której potencjalni beneficjenci musieli poruszać się w labiryncie różnych zasad, procedur i punktów kontaktowych.

Nowy budżet ma być również znacznie bardziej elastyczny. Wprowadzony zostanie specjalny  Instrument Unijny (EU Facility), który będzie finansował trudne do zaprogramowania z góry, ogólnoeuropejskie inicjatywy (np. projekty transgraniczne czy innowacje społeczne) oraz działał jako narzędzie szybkiego reagowania kryzysowego. W jego ramach znajdzie się m.in. specjalna rezerwa  “Unity Safety Net” na wypadek gwałtownych zaburzeń na rynkach rolnych.

Wreszcie, należy podkreślić, że dostęp do środków będzie bezwzględnie warunkowany przestrzeganiem zasad praworządności. Państwa członkowskie, aby uzyskać zatwierdzenie swoich Planów Partnerstwa, będą musiały wykazać, że posiadają odpowiednie mechanizmy gwarantujące poszanowanie prawa UE i Karty Praw Podstawowych podczas wdrażania funduszy. Z perspektywy stabilności i przewidywalności otoczenia biznesowego i inwestycyjnego, jest to fundamentalna gwarancja ochrony.

Podsumowanie: Czas na strategiczne działanie!

Nowa perspektywa finansowa UE na lata 2028-2034 to nie jest “więcej tego samego”. To fundamentalna zmiana paradygmatu – przejście od polityki wyrównywania szans do strategicznego budowania wspólnej siły gospodarczej, technologicznej i obronnej. Dla Polski – jej firm, miast i regionów – to historyczna szansa, by stać się nie tylko beneficjentem, ale i aktywnym współtwórcą tej nowej, ambitnej Europy.

Kluczem do sukcesu będzie strategiczne i dalekowzroczne działanie, które należy podjąć już teraz. Każdy przedsiębiorca powinien zadać sobie pytania: Jak mój model biznesowy wpisuje się w zieloną i cyfrową transformację? Jakie innowacje mogę wdrożyć? Każdy wójt, burmistrz czy marszałek powinien zacząć planować: Jakie strategiczne inwestycje zapewnią mojemu regionowi rozwój na dekady? Jak możemy kompleksowo poprawić jakość życia mieszkańców, korzystając z integracji różnych funduszy?

W MJC jesteśmy gotowi, by stać się Państwa przewodnikiem w tej nowej rzeczywistości. Nasz zespół ekspertów dogłębnie analizuje nadchodzące zmiany, aby pomóc Państwu nie tylko w napisaniu wniosku, ale przede wszystkim w zbudowaniu długoterminowej, fundowalnej strategii rozwoju.

Nie czekaj, aż inni Cię wyprzedzą. Skontaktuj się z nami już dziś, aby dowiedzieć się, jak Twoja firma lub samorząd może stać się liderem nowej dekady sukcesu, napędzanej przez fundusze unijne.

—

Źródło: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/long-term-eu-budget/eu-budget-2028-2034_en